ҚУРУТИЛИШ УСКУНАЛАРИ ФУНКЦИОНАЛ КЕРАМИКА АСОСИДА
Барча маълумотлардан келиб чиқиб, керамик қопламалар қўлланилган ҳолда қуритиш тезлиги аналогларникидан анча юқори экани маълум бўлди.
Келгусида олинган натижалар асосида икки турдаги қуритиш ускуналари лойиҳаланди, улар такомиллаштирилгандан сўнг серияли ишлаб чиқаришга қўйилди. Биринчиси «Феруза-Шарқ» номи билан, иккинчиси эса «Ўзбекистон-3» деб аталди.
«Феруза» кичик давлат корхонаси 1989 йили Мудофаа саноати конверсияси доирасида ЎзССР ФА Физика-техника институти (ҳозирги «Физика-Қуёш» НПО, ЎзР ФА) томонидан ПО «Большевик» (ҳозирги Обухов заводи, Санкт-Петербург) билан ҳамкорликда ташкил этилган.
Келгусида олинган натижалар асосида икки турдаги қуритиш ускуналари лойиҳаланди, улар такомиллаштирилгандан сўнг серияли ишлаб чиқаришга қўйилди. Биринчиси «Феруза-Шарқ» номи билан, иккинчиси эса «Ўзбекистон-3» деб аталди.
«Феруза» кичик давлат корхонаси 1989 йили Мудофаа саноати конверсияси доирасида ЎзССР ФА Физика-техника институти (ҳозирги «Физика-Қуёш» НПО, ЎзР ФА) томонидан ПО «Большевик» (ҳозирги Обухов заводи, Санкт-Петербург) билан ҳамкорликда ташкил этилган.
"Феруза-Восток" қуритиш шкафи
- 220, 50Истеъмол кучланиши, В, Гц
- 0,45/0,9Истеъмол қилинадиган қувват, кВт (Режим 1/Режим 2)
- 340х415х725Габарит ўлчамлари, мм
- 5 кгЮкланадиган маҳсулот оғирлиги, кг
- 15 кгЎрнатиш массаси, кг
- 0,5-12 чҚуриш вақти (махсулот турига боғлиқ), соат
Дастлабки Ленинградда ишлаб чиқарилган иккита моделга қуйидаги номлар берилди: «Феруза-Восток» — бу уй қуриш қурилмаси ва «Феруза Фермер» — ушбу ном ўзи бу модельнинг мақсади ҳақида айтиб турибди.
«Феруза-Восток» қуриш қурилмасида буғни чиқариб ташлаш учун эжекторлар ишлатилган. Улар бўлмаса, юқорида айтилганидек, буғ иш ҳажмида ушлаб қолинади ва нурлантиргичлардан энергиянинг катта қисмини ўзига сингдира бошлайди, бу эса махсулотнинг юқори буғ температураси туфайли иссишига олиб келади. Бу нафақат энергияни ишлатиш самарадорлигини пасайтиради, балки мақсадли махсулот сифатини ҳам кескин ёмонлаштиради. У қорайиб кетади, бир хилда қурилмайди. Эжекторлар бу муаммоларни бартараф этади.
Айтганча, эжекторлар ҳақида. Бизнинг биринчи лаборатория макетимизни, яъни кейинги барча қуриш қурилмалари учун асос бўлган кичик ўлчамли қурилманинг нусхасини олган деярли барча конструкторлар эжекторни нурланишнинг самарадорлигини ошириш учун нурни акс эттирувчи деб ўйлашди. Уларнинг аксарияти шкафнинг ички деворларини ойнадан ясашди, лекин улар ўзларининг «оддий» қуриш қурилмалари бизнинг «ёпиқ» прототипимизга нисбатан анча ёмон ишлаётганидан ва махсулот сифати бизникига нисбатан сезиларли даражада паст бўлганидан, энергия ва вақт сарфи эса нисбатан юқори бўлганидан ҳайрон бўлишди.
«Феруза-Восток» қуриш қурилмасида буғни чиқариб ташлаш учун эжекторлар ишлатилган. Улар бўлмаса, юқорида айтилганидек, буғ иш ҳажмида ушлаб қолинади ва нурлантиргичлардан энергиянинг катта қисмини ўзига сингдира бошлайди, бу эса махсулотнинг юқори буғ температураси туфайли иссишига олиб келади. Бу нафақат энергияни ишлатиш самарадорлигини пасайтиради, балки мақсадли махсулот сифатини ҳам кескин ёмонлаштиради. У қорайиб кетади, бир хилда қурилмайди. Эжекторлар бу муаммоларни бартараф этади.
Айтганча, эжекторлар ҳақида. Бизнинг биринчи лаборатория макетимизни, яъни кейинги барча қуриш қурилмалари учун асос бўлган кичик ўлчамли қурилманинг нусхасини олган деярли барча конструкторлар эжекторни нурланишнинг самарадорлигини ошириш учун нурни акс эттирувчи деб ўйлашди. Уларнинг аксарияти шкафнинг ички деворларини ойнадан ясашди, лекин улар ўзларининг «оддий» қуриш қурилмалари бизнинг «ёпиқ» прототипимизга нисбатан анча ёмон ишлаётганидан ва махсулот сифати бизникига нисбатан сезиларли даражада паст бўлганидан, энергия ва вақт сарфи эса нисбатан юқори бўлганидан ҳайрон бўлишди.
Лаборатория қуриш қурилмаси прототипи
«Ўзбекистон-3» қуриш қурилмасида, юқорида айтиб ўтганимиздек, буғни чиқариш учун лабиринт тизими қўлланилган. Бу нафақат бир вақтда юклашни 1,5-2 баравардан кўпроқ оширишга имкон берди, балки энергияни ишлатиш самарадорлигини махсулот турига қараб 15-25% га оширишга ҳам имкон берди. Эҳтимол, бу ерда сувсизлантириш жараёнига конвекция ҳам қўшгани муҳим ҳисса қўшгани билан боғлиқ бўлиши мумкин, бу эса бундай тизимда эжекторли тизимдаги конвекциядан сезиларли даражада фарқ қилади. Бундан ташқари, агар «Феруза-Восток» поддонларининг девор баландлиги 3 см бўлса, бу умуман олганда махсулотнинг максимал «тўлдириш» даражасини белгилайди ва амалда дозатор вазифасини ўтайди, «Ўзбекистон-3» да эса уларни 6 см гача ошириш мумкин бўлди, бу қуриш тезлигини секинлаштирмайди ва махсулот сифатини ёмонлаштирмайди. Поддонларнинг узунлиги ҳам бироз катта. Буларнинг барчаси бир вақтда юклашни икки баравардан кўпроқ оширишга имкон беради. «Ўзбекистон-3» да максимал қувват ҳам 0,9 кВт дан 1,0 кВт га оширилди.
«Ўзбекистон 3» қуриш шкафи.
- 220, 50Таъминот kuchlanishi, В, Гц
- 0,5/1,0Истеъмол қилинадиган қувват, кВт (Режим 1/Режим 2)
- 340х415х725Габарит ўлчамлари, мм
- 10 кгЮкланадиган маҳсулот оғирлиги, кг
- 14 кгЎрнатиш массаси, кг
- 0,5-12 чҚуриш вақти (махсулот турига боғлиқ), соат
Чирчик шаҳридаги «Электрохимпром» заводи томонидан «Ўзбекистон» сериясидан «Нур» номли қуриш қурилмаси ишлаб чиқарилган, бу «Луч» деган маънони англатади. У чуқурлик бўйича кичикроқ ўлчамларга эга бўлган, аммо бу яна бир поддон қўшиш орқали қопланган. У ҳам лабиринт типида эди. «Ўзбекистон-3» қуриш қурилмасидан ташқари, «Химавтоматика» заводи «Ўзбекистон-4» қуриш қурилмасини ишлаб чиқаришни ўзлаштирди, у учта ўрнига тўртта полкага эга эди.
Гарчи маҳсулот сифатини жаҳон стандарти даражасига етказиш учун ишлар олиб бориш кераклиги ёзилган бўлса-да, аслида «Ўзбекистон 3» маҳсулот сифати бўйича бу стандартдан илгарироқ ўзиб кетган. Германия стандартининг фақат битта параметрини келтирамиз. Унинг талабига кўра, қурилган ўрик ва каби маҳсулотда 25% қолдиқ намлик бўлиши керак, бундан ташқари, унга албатта олтингугурт диоксидли газ билан ишлов берилади, ҳатто шу даражада қаттиқ ишлов бериладики, уни еганда кислота еяётгандек ҳис қиласиз. Бунинг сабаби шундаки, ушбу қолдиқ намлиги даражасида бундай «кислоталаштириш»сиз маҳсулот микроорганизмлар ва бошқа нарсалар ривожланиши учун «жаннат»га айланади. Бизнинг қуриш қурилмаларимиз эса 3-7% қолдиқ намлигигача қуритади, бунда бир вақтнинг ўзида стерилизация ҳам амалга оширилади.
Биз турли хил маҳсулотларни қуриш бўйича тавсиялар тайёрладик, улар қуриш қурилмаларига қўшимча сифатида фойдаланилиши мумкин. Булар қуришнинг умумий принциплари бўлиб, улар нафақат бизнинг қуриш қурилмаларимиз, балки бошқа қурилмалар учун ҳам қўлланиши мумкин.
1. Ҳайвонлардан олинадиган маҳсулотлар ва балиқни қуриш.
Ҳайвонлардан олинадиган маҳсулотлар ва балиқни катта суюқлик чиқаришлари ва ёғларсиз танланади. Агар зарур бўлса, дока ёки мато астлар ишлатилади. Кесиш кичик бўлаклар ёки қалинлиги 30 мм гача бўлган пластиналар шаклида амалга оширилади. Катта суяклар олиб ташланади. Ҳар бир поддонга бир қаторда жойлаштириш мақсадга мувофиқдир.
2. Қўзиқоринларни қуриш.
Қўзиқоринларни тупроқ ва кирдан яхшилаб тозалаш, қуруқ латта билан артиш, илдизларини кесиш, сомонча ёки бўлаклар бўлиб кесиш керак. Қуриш жараёнида қўзиқоринларни баъзан аралаштириб туриш тавсия этилади. Ҳар бир поддонга икки-уч қаторда жойлаштириш мақсадга мувофиқдир. Шуни айтиш керакки, бизнинг қуриш қурилмаларимизда қўзиқоринлар фантастик тезликда қуриб, ташқи кўринишини ва сувга солиб қўйилгандан кейин тўлиқ тикланиш қобилиятини сақлаб қолади.
3. Меваларни қуриш.
Мевалардан черника, қора ва қизил смородина, малина, маймунжон, ертут, шумурт, қулупнай ва тутни қуритиш яхшидир. Агар янги мевадан қурилган меванинг тахминан 10% масса олинса, маҳсулот тайёр деб ҳисобланади.
4. Олма ва нокни қуриш.
Қуриш учун кузги ва баъзи ёзги олма навлари яхши: оддий Антоновка, Пепин литовский, кузги Титовка ва бошқалар. Олмалар 5 мм қалинликдаги доиралар ёки бўлакларга кесилади.
Қуруқ мева қорайиб кетмаслиги учун (бу картошкага ҳам тегишли), кесилган олмаларни 1,5% тузли эритмада (бир ведро сувга 150 г туз) 3 дақиқа давомида сақлаш мумкин; уксус ёки лимон кислотасининг кучсиз эритмасини ишлатиш ҳам мумкин, унинг концентрациясини махсулотнинг навлиги ва оксидланишга чидамлилигидан келиб чиқиб, олдиндан танлаб олиш керак. Тайёр бўлганда олмалар эластик, қуруқ бўлиши керак, ва эзганда улардан шарбат чиқмаслиги лозим. Қаттиқ тўқимаси кам бўлган нокларни қуриш яхши (Бергамот, Лесная красавица, Бессемянка, Лимонка). Қуришдан олдин мевалар ювилади, сараланади, бўлакларга, доираларга кесилади.
Қуруқ мева қорайиб кетмаслиги учун (бу картошкага ҳам тегишли), кесилган олмаларни 1,5% тузли эритмада (бир ведро сувга 150 г туз) 3 дақиқа давомида сақлаш мумкин; уксус ёки лимон кислотасининг кучсиз эритмасини ишлатиш ҳам мумкин, унинг концентрациясини махсулотнинг навлиги ва оксидланишга чидамлилигидан келиб чиқиб, олдиндан танлаб олиш керак. Тайёр бўлганда олмалар эластик, қуруқ бўлиши керак, ва эзганда улардан шарбат чиқмаслиги лозим. Қаттиқ тўқимаси кам бўлган нокларни қуриш яхши (Бергамот, Лесная красавица, Бессемянка, Лимонка). Қуришдан олдин мевалар ювилади, сараланади, бўлакларга, доираларга кесилади.
5. Помидорларни қуриш.
Қуриш учун пишган помидорлар танланади. Улар ювилади, доираларга кесилади, сўнгра поддонга, яхшиси бир қаторда жойлаштирилади. Тахминан, Ѕ соатдан кейин уларни поддонга ёпишиб қолмаслиги учун айлантириб қўйиш керак. Бу амални бир марта бажариш кифоя.
6. Олхўриларни қуритиш
Меваларни икки яримга бўлиб, костикларни олиб ташлайдилар, сўнгра уларни поддонга жойлаштирадилар, имкони борича бир қаторда. Уларни бутунлигича қуритиш мумкин. Қуритиш вақти, аслида, будан деярли боғлиқ эмас. Олча ва унинг турларини олхўрилар билан аралаштириш мумкин эмас. Ушбу қурилма уларни оқартиришсиз қуритмайди, чунки уларнинг пўстлоғи деярли сув ўтказмайди.
7. Картошкани қуритиш
Картошкани сомонча ёки кубсимон тўғрашади. Картошкани қуритиш жараёнида оксидланиш жараёнларини секинлаштириш (қорайишини камайтириш) мақсадида 4-бобдаги кўрсатмаларига амал қилиш тавсия этилади
8. Яшилликларни қуритиш
Энг қулай ва меҳнат талаб қилмайдиган усул, айниқса уй шароитида укроп, кашнич, селдир, доривор ўтларини тайёрлаш ва сифатли сақлашдир. Ҳар бир тур яшилликни алоҳида поддонда қуритиш тавсия этилади.
9. Илдизмевали ўсимликларни қуритиш
Қуритишдан олдин туби мева-чаъларни яхши ювиб, кичик ўсишларидан тозалаб, бўлакларга, дона-доно ёки доираларга бўлиш керак. Сабзи, редис, пиёз, саримсоқ ва бошқа маҳсулотларни қуритиш яхши амалга оширилади.
10. Қалампирни қуритиш.
Қалампирни бутунлигича қуритиш, шунингдек тилим-тилим ёки доира шаклида кесиш мумкин. Маълумки, анъанавий қуритиш усулларидан фойдаланганда қуритилган қалампир тикланмайди. Бизнинг усулимиз қалампир совуқ ёки илиқ сувда қисқа муддатли намлашдан кейин рангини, таъмини, ҳидини ташқи кўринишини тўлиқ тиклашга имкон беради. Мевалар "гўшт" билан қопланиб, асл хусусиятларини олади
